I. Wstęp i lokalizacja

Dworek Sujkowskich znajduje się w miejscowości Wkra, gminie Glinojeck, w powiecie ciechanowskim. Jest to mała miejscowość licząca niespełna 242 mieszkańców położona nad malowniczą rzeką o tej samej nazwie. Sam obiekt jest raczej zapomniany i mało znany, a próby znalezienia informacji na jego temat kierują nas do innych, bardziej znanych dworków w okolicy, jak i innych miejscowości o tej samej nazwie.

Dwór znajdziemy na skraju wsi, jadąc drogą gminną od strony Glinojecka około 50 m od drogi. Otoczony jest resztkami dawnego parku z licznymi okazami starodrzewu. Granicę parku wyznacza rzeka Wkra.

II. Historia

Dworek został zbudowany w końcu XIX wieku. Prawdopodobnie pracował nad nim ten sam warsztat, który zatrudniony był przy budowie dworu w pobliskim Dziektarzewie – jest on swoją drogą również w opłakanym stanie. Jego pierwszym właścicielem był Tadeusz Sujkowski, do którego należało 500 ha ziemi w okolicy. Dworek pozostawał w rękach rodziny Sujkowskich przez około 50 lat, aż do 1939 roku. Następnie właścicielem obiektu została Anna Orłowska, urodzona w 1897 roku. Zarządzała  majątkiem do swojej śmierci w 1945. Po II wojnie światowej mieścił się w nim Dom Dziecka, później zostali tam zakwaterowani pracownicy miejscowego PGR-u. Wtedy też wnętrze zostało wtórnie podzielone i pojawiły się nowe wejścia dla każdej z rodzin. Lokatorzy mieszkali tam jeszcze na początku XXI wieku. Od czasu opuszczenia dworu dewastacja zaczęła postępować bardzo szybko.

III. Architektura

Dworek jest drewniany w konstrukcji zrębowej, parterowy. Ściany od zewnątrz są oszalowane deskami, potynkowane wewnątrz, a całość jest nakryta niskim czterospadowym dachem z blachy nad którym górują trzy kominy. Budynek posadowiony jest na wysokiej podmurówce kamienno-ceglanej, która kryje sklepione piwnice. Obiekt został założony na planie wydłużonego prostokąta z gankiem od frontu, werandą od południa, symetrycznie do werandy umieszczoną dobudówką od północy i późniejszą częściowo murowaną dobudówką od zachodu, prawdopodobnie powstałą już po wojnie.

Dworek stanowi jeden z nielicznych przykładów późnej architektury drewnianej posługującej się formami neoklasycyzmu. Elewacje dworku są ozdobione pilastrami w narożach stojącymi na cokołach. Dach podtrzymuje szeroki gzyms i fryz. Część okien ma profilowane obramienia zwieńczone naczółkami, a część jest ujęta w zdobione pilastry nad którymi widzimy belkowanie. Ganek wejściowy ma formę monumentalną przypominającą grecką świątynię. Zwieńczony jest trójkątnym szczytem z wydatnymi okapami wspartymi na kroksztynach (fragment belki wystający ze ściany i podtrzymujący gzyms lub balkon) i jeszcze wydatniejszym belkowaniu niż na reszcie budynku. Od południa znajduje się weranda. Obecnie zabita deskami ale pierwotnie otwarta. Dach werandy wspiera się na sześciu kolumienkach, a pod silnie wysuniętym okapem dostrzec można ażurowy fryz o formach gwiaździstych. Sam szczyt zamknięty jest trójkątną ażurową kratką.

Wnętrza budynku są w większości zdemolowane. Na uwagę zasługuje jednak zachowany piec z białych kafli z ozdobnym zwieńczeniem.

IV. Stan obecny

Mimo, że obiekt znajduje się w rejestrze i ewidencji zabytków razem z przyległym zespołem dworskim i parkiem już od lat 80-tych to obiekt jest w opłakanym stanie. Proces dewastacji rozpoczął się już po wojnie ale po opuszczeniu budynku przez dawnych mieszkańców na początku XXI wieku postępuje znacznie szybciej. Dach przecieka, rynny są dziurawe, stropy częściowo nadgniłe, a ściany zostały zaatakowane przez szkodniki. Obiekt wymaga natychmiastowych prac zabezpieczających i konserwatorskich.

Dworek Sujkowskich jest wyjątkowym przykładem architektury drewnianej, której z każdym rokiem w naszym kraju ubywa. Największymi atutami tego obiektu są jego autentyczność, bogate dekoracje snycerskie i malownicza lokalizacja. Poza tym jego architektura nawiązuje do tradycyjnej formy polskich dworków szlacheckich będąc jednocześnie świetnym przykładem architektury drewnianej końca XIX wieku. Nie jest to jedyny obiekt tego typu w okolicy, ale bogactwo dekoracji i oryginalność substancji czyni go wyjątkowym i wartym ratowania.

Dworek należy do osoby prywatnej od kilkunastu lat. Mimo wielu kontroli i zaleceń wydanych przez miejscową delegaturę WUOZ w Ciechanowie nie podejmuje ona żadnej współpracy z urzędem, a tym bardziej nie prowadzi jakichkolwiek prac zabezpieczających.

Od stycznia 2023 roku dworek jest objęty postępowaniem ochronnym prowadzonym przez Fundację Ratowania Zabytków i Pomników Przyrody w ramach Programu Interwencyjnego „S.O.S. dla zabytków”.

W ramach postępowania administracyjnego prowadzonego przez ciechanowską delegaturę Mazowieckiego Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, którego jesteśmy uczestnikiem na prawach strony, wydana została decyzja, której najistotniejszą część przytaczamy w kolejnym rozdziale.

V. Decyzja nakazująca zabezpieczenie i remont

Decyzja numer 823/DC/2020 Kierownika Delegatury WUOZ w Ciechanowie z dnia 26.11.2020 roku utrzymana w mocy decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dniu 8.07.2021 roku.

W swojej decyzji organ nakazuje właścicielce dworku wykonanie:

Etap I – roboty zabezpieczające:

1. Doraźne zabezpieczenie przed działaniem wód opadowych miejsc w obrębie braków w pokryciu dachowym.
2. Zabezpieczenie ścian obwodowych (zwłaszcza w miejscu wychylenia ściany od pionu w elewacji wzdłużnej zachodniej), w tym wykonanie zabezpieczeń w formie podparcia, stempli lub innych metod konsolidacji ścian.
3. Podstemplowanie stropów i elementów więźby dachowej w miejscach zdegradowanych końcówek belek i przecieków wody opadowej.
4. Przemurowanie zniszczonych kominów.
5. Zabezpieczenie budynku przez zasłonięcie otworów drzwiowych i okiennych deskami pełnymi, płytami (z pozostawieniem szczeliny dylatacyjnej) przed czynnikami atmosferycznymi.

Etap II – roboty remontowe:

1. Wykonanie remontu więźby dachowej – w tym wymianę zdegenerowanych elementów konstrukcyjnych w stopniu niezbędnym.
2. Wykonanie remontu ścian obwodowych przez oczyszczenie, zakonserwowanie i wymianę elektów drewnianych w stopniu niezbędnym.
3. Wykonanie remontu pokrycia dachu. Zakres prac dekarskich obejmować powinien: wymianę zdegradowanego poszycia połaci w stopniu niezbędnym, wymianę deskowania w stopniu niezbędnym, wykonanie zabezpieczenia elementów drewnianych: owado- i grzybobójczego oraz przeciwpożarowego, wymianę pokrycia dachu w stopniu niezbędnym oraz przeprowadzenie gruntownej wymiany obróbek blacharskich w tym orynnowania i rur spustowych.
4. Uzupełnienie i przemurowanie miejsc zdegradowanego lica ceglanego fundamentów i podmurówki werandy w elewacji południowej.
5. Uzupełnienie miejsc po brakującym oszalowaniu elewacji, z zachowaniem historycznego wykonania deskowania oraz przy zastosowaniu tradycyjnych metod obróbki i montażu.
6. Zabezpieczenie korony murów ceglanej dobudówki od strony zachodniej, przemurowanie i zabezpieczenie korony murów w niezbędnym zakresie oraz wykonanie tymczasowego zadaszenia obiektu.
7. Wykonanie systemu odprowadzenia wód opadowych od murów.
8. Wykonanie prac konstrukcyjno – budowlanych ukierunkowanych na zabezpieczenie, stabilizację i konsolidację fundamentów i podwaliny konstrukcji drewnianej.
9. Zabezpieczenie i stabilizacja oraz konsolidacja ciągów komunikacyjnych w tym podłóg i ścian wewnętrznych.
10. Uprzątnięcie wnętrza budynku z zalegających śmieci komunalnych, gruzu oraz zawalonych fragmentów stropu.

Link do zdjęć obrazujących stan dworu we wrześniu 2017 roku: http://thefallenangel2016.blogspot.com/2017/09/drewniany-dwor-nad-wkra.html

Link do strony, na której możecie śledzić nasze działania: https://www.facebook.com/dworekWkra

Opracował: Kacper Włoch, FRZiPP

Źródła:

1. Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie – karta ewidencji zabytków architektury i budownictwa – Dwór we Wkrze

2. https://zabytek.pl/pl/obiekty/g-225753

3. https://pl.wikipedia.org/wiki/Wkra_(powiat_ciechanowski)

4. zdjęcie nagłówka artykułu: blog “The Fallen Angel”