Na wstępie należy zwrócić uwagę na podstawę prawną. Niezależnie, czy chodzi nam o ochronę pojedynczego drzewa, pomnika przyrody, alei drzew, czy terenów zielonych, to kwestie te reguluje ustawa o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 916 z późn. zm.), którą dalej nazywać będziemy „OP”.
Zadania (również te ochronne) w tym obszarze powinny być realizowane w pierwszej kolejności przez organy samorządu terytorialnego, a w szczególności ten najniższy i najbliższy nam, czyli gminy.
Organizacje społeczne, jak i osoby prywatne, mogą podejmować działania chroniące przyrodę poprzez prowadzenie np. działalności edukacyjnej, informacyjnej, promocyjnej i naukowej, o czym mowa w art. 3 pkt. 5) i 6) OP. Obowiązek prowadzenia działań edukacyjnych, informacyjnych i promocyjnych został nałożony również na organy administracji publicznej, instytucje naukowe i oświatowe oraz na środki masowego przekazu.
Obowiązanymi do dbałości o przyrodę są właściwie wszyscy, począwszy od osób fizycznych, przez wszelkie jednostki organizacyjne, a skończywszy na organach administracji publicznej.
▪ Jeżeli chcemy ochronić pojedyncze rośliny lub obszar zieleni, to w pierwszej kolejności należy złożyć wniosek do organu samorządu terytorialnego w celu podjęcia stosownej uchwały. Jeżeli dany teren miałby stać się obszarem chronionego krajobrazu (art. 23 OP), to wskazane jest złożenie wniosku do sejmiku województwa o podjęcie uchwały w tym zakresie.
▪ Gdybyśmy widzieli potrzebę aby konkretne drzewo lub określony obszar zieleni stały się pomnikami przyrody (art. 40 OP) albo użytkiem ekologicznym (art. 42 OP) należy zwrócić się z wnioskiem do rady gminy, aby podjęła odpowiednią uchwałę. Działania te może podejmować zarówno obywatel indywidualnie, jak i organizacja społeczna – np. stowarzyszenie lub fundacja.
▪ Kompetencje do ustanowienia pomnika przyrody należą w świetle art. 44 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie przyrody do rady gminy. I to właśnie na te uprawnienia należy się powołać we wniosku.
Rada gminy musi uzgodnić uchwałę z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska (art. 44 ust. 3a ustawy). Nie ma większych lub specjalnych możliwości sprawczych organizacji społecznej w zakresie wnioskowania o ochronę obszarów zielonych lub ustanowienie pomnika przyrody, nad możliwościami osób fizycznych.
Najważniejszą rolę przy ocenie wniosku przez radę gminy i regionalną dyrekcję ochrony środowiska będą miały opinie specjalistów z dziedziny zieleni, ekspertyzy, listy poparcia, petycje, wsparcie ze strony mediów, itp. Można również zaproponować wysłuchanie przed radą gminy i przedstawić radnym własne argumenty oraz apelować o przychylność. Warto podjąć wyzwanie i spróbować zorganizować spotkanie dla mieszkańców, na którym wyjaśnicie cel swojej inicjatywy. Każdy mieszkaniec to wyborca – jego głos będzie więc ważnym orężem w Waszych staraniach.
Zanim rozpoczniesz, rozważ możliwości zbudowania małego zespołu. Może w okolicy znajdzie się prawnik, który zna miejsce i będzie chciał pomóc, ktoś kto poprowadzi kampanię w mediach społecznościowych lub przedsiębiorca, który doceni cel i pokryje niezbędne koszty. Razem raźniej i można więcej.
▪ Można też zdecydować się na współpracę np. z naszą fundacją, niejako zlecając nam zadanie, samemu pozostając w roli „lokalsa”, który zna stan faktyczny i jest gotów asystować na miejscu.
Większe, silniejsze efekty działania fundacji mogą tkwić w sferze nieformalnej, gdyż jej obecność w procedurze może oddziaływać psychologicznie. Decydenci często przyjmują, że mając do czynienia z organizacją społeczną, a nie samotnym obywatelem muszą głębiej i szerzej rozważyć każdą swoją decyzję.
Zaangażowanie i udział ogólnopolskiej organizacji społecznej w inicjatywie na terenie własnej gminy może mieć również istotny dla działaczy walor anonimizacji i dyskrecjonalności ich działań.
▪ S.O.S. – działania pilne: Jeżeli mamy do czynienia z istniejącym już, oznaczonym odpowiednią tabliczką pomnikiem przyrody, obszarem chronionego krajobrazu czy użytkiem ekologicznym i istnieje zagrożenie dla istnienia tych obiektów należy powiadomić pisemnie miejscowy organ samorządu terytorialnego. Pismo opisujące sytuację z ewentualnymi dowodami (np. zdjęciami) można złożyć w sekretariacie wójta lub burmistrza.
Z racji koniecznej pilności działania w przypadku podobnych zdarzeń należy zwrócić się równocześnie do organów ścigania (Straż Miejska, Policja, Prokuratura) zgłaszając podejrzenie o popełnieniu przestępstwa i składając wniosek o ustalenie sprawcy, jego ściganie i ukaranie.
W skrócie:
Kto? Wniosek do gminy może złożyć każdy, zarówno organizacja społeczna, jak i osoba fizyczna.
Jak? Wyczerpująco i merytorycznie przygotowany wniosek lub zawiadomienie składamy do samorządu gminnego lub organu ścigania.
Sytuacje alarmowe: Zawiadamiany straż gminną, policję lub prokuraturę o podejrzeniu że ktoś (oni mają w obowiązkach ustalenie sprawcy) niszczy lub zamierza zniszczyć np. pomnik przyrody.
Kontakt do nas: biuro/ małpka/zabytki.org lub 61 823 37 18, 607 709 005
Zajrzyjcie do artykułów po więcej informacji:
http://drzewa.org.pl/wp-content/uploads/2022/03/Jak_powolac_pomnik_przyrody.pdf
https://swietodrzewa.pl/?page_id=4629
Oraz link do ciekawego artykułu, który opisuje wpisanie na listę pomników przyrody trzech drzew w Sosnowcu,do czego nieco się przyczyniliśmy:
